Budowa oka – co sprawia, że widzimy?

Narząd wzroku, czyli oko człowieka jest najważniejszym ludzkim zmysłem. Rola oka jest niepodważalna - dostarcza aż 80% informacji o otoczeniu. Nic zatem dziwnego, że budowa i działanie oka od lat stanowi przedmiot badań okulistów na całym świecie. Dowiedz się, jakie sekrety kryje ludzkie oko.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Jak wygląda droga światła w oku?
• Jak zbudowane jest ludzkie oko?
• Jak zbudowana jest gałka oczna - najważniejsza część oka człowieka?
• Czym jest twardówka i rogówka?
• Jakie tajemnice kryje błona środkowa oka?
• Dlaczego siatkówka w oku jest tak ważna?

Jak wygląda droga światła w oku?

Powstawanie obrazu w oku to skomplikowany proces, do którego niezbędne jest światło. Bez niego nic nie zobaczymy, gdyż - najprościej rzecz ujmując - budowa oka człowieka sprawia, że światło przekształca się w impuls elektryczny, który poprzez nerwy oka tworzy w mózgu obraz tego, na co patrzymy.

Budowa oczu ma kluczowe znaczenie dla ludzkiej percepcji świata. Dla nikogo nie jest więc tajemnicą, że budowa oka i wady wzroku są ze sobą powiązane. Czasem są to wady wrodzone (struktura oka odbiega od normy), a kiedy indziej problemy ze wzrokiem są skutkiem niewiedzy lub wypadku. Znając elementy oka i ich funkcje, łatwiej zadbać o oko na co dzień i długo cieszyć się dobrym wzrokiem.

Jak zbudowane jest oko?

Schemat budowy oka jest prosty:

• gałka oczna - najważniejszy element narządu wzroku, tutaj światło jest przekształcane w obraz;
• aparat ruchowy oka - 6 mięśni, które odpowiadają za ruch gałki ocznej. Dzięki nim możemy spojrzeć w bok, w dół lub górę, a także przewrócić oczami, gdy ktoś mija się z prawdą!
• aparat ochronny - to wszystkie elementy oka, które chronią gałkę przed uszkodzeniem. Na szczególną uwagę zasługują takie części oka jak: powieka górna i dolna (wraz z rzęsami), których zadaniem jest zabezpieczenie oka przed nadmiarem światła oraz zanieczyszczeniami, narząd łzowy (odpowiada za odpowiednie nawilżenie oka) oraz - niezwykle ważny - oczodół z powięziami oczodołowymi. Budowa oczodołu zapewnia gałce ocznej (znajduje się w jego centralnej części i zajmuje ok. 25% powierzchni) m.in. ochronę przed wstrząsami. W jaki sposób? Bardzo prosto - przestrzeń między gałką a ścianami oczodołu wypełnia tłuszcz oczodołowy, mięśnie, nerwy i naczynia krwionośne, które doskonale amortyzują i utrzymują najcenniejszą część oka na właściwym miejscu. Do aparatu ochronnego zaliczamy także brwi, które chronią przed zanieczyszczeniami, takimi jak chociażby pot. Elementy ochronne oka stanowią więc swoisty fundament, dzięki któremu ludzkie oczy mogą pełnić swą funkcję.

Jeśli wszystkie elementy budowy oka funkcjonują prawidłowo, oko ludzkie działa bez zarzutu - widzimy wyraźnie, blisko i daleko, w kolorach. Z pozoru anatomia oka wydaje się prosta, lecz nie dajmy się zwieść pozorom, gdyż budowa narządu wzroku to prawdziwe wyzwanie nawet dla lekarzy.

Budowa gałki ocznej człowieka

Gałkę oczną można nazwać "sercem" oka. I choć ma kształt niewielkiej kuli o średnicy ok. 2,4 cm, to budowa gałki ocznej naprawdę wprawia w zdumienie stopniem skomplikowania.

Dość powiedzieć, że już sama błona gałki ocznej występuje w 3 rodzajach. I tak wyróżniamy:

• błonę zewnętrzną, a więc nieprzezroczystą twardówkę i przezroczystą rogówkę,
• błonę środkową (naczyniową) - warstwy oka, które wchodzą w jej skład to: tęczówka, wyrostki ciała rzęskowego oraz część płaska ciała rzęskowego (łączy się z nią soczewka oczna),
• błonę wewnętrzną oka: siatkówkę. Często nazywa się ją również błoną czuciową, gdyż jedną z jej warstw (a ma ich 10!) stanowi tzw. nabłonek zmysłowy siatkówki, zbudowany ze światłoczułych czopków i pręcików.

Błona zewnętrzna - twardówka i rogówka

Twardówka oka to zewnętrzna błona gałki ocznej, która chroni oko wewnętrzne, nadając mu odpowiednią sztywność i kształt. Jest mocna, matowa, nieprzepuszczalna.

Jej integralnym elementem jest rogówka, która znajduje się w przedniej części oka. Jest cienka i przezroczysta. Dlaczego? Bo dzięki temu nie utrudnia dopływu światła do siatkówki, a w konsekwencji nie zniekształca procesu widzenia. Budowa rogówki jest bardzo ważna, gdyż od jej rozmiarów, kształtu i przejrzystości zależy, czy widzimy prawidłowo, a więc czy dobrze funkcjonuje cały układ optyczny oka.

Budowa ludzkiego oka - tajemnice błony środkowej

Błonę środkową tworzy gęsta sieć naczyń krwionośnych. Główne zadanie? Odżywianie i zaopatrywanie w tlen siatkówki oraz oczyszczenie gałki ze szkodliwych produktów przemiany materii.

Błona środkowa oka składa się z 3 warstw:

• warstwy przedniej, czyli tęczówki i wyrostków ciała rzęskowego. Tęczówka to element oka, który jest widoczną częścią warstwy naczyniowej i to od niego zależy kolor oczu. Centralną część stanowi źrenica, która jest otworem w środkowej części tęczówki i to przez nią do oka wpada światło. W optymalnych warunkach ma okrągły kształt i wielkość ok. 3-4 mm. Jednak jej wielkość może się zmieniać w zależności od różnych czynników m.in. od ilości światła. Przy ostrym słońcu może się kurczyć, a podczas niedoboru światła rozszerzać, by wpuścić dokładnie tyle promieni świetlnych, ile potrzeba do wytworzenia obrazu przez siatkówkę;
• warstwy pośredniej, którą stanowi ciało rzęskowe, a właściwie jego płaska część połączona z soczewką. Ma półprzezroczystą barwę. Budowa soczewki oka sprawia, że może ona zmieniać swój kształt. To ona odpowiada za takie funkcje oka ludzkiego, jak wyraźne i ostre widzenie przedmiotów znajdujących się blisko i daleko;
• warstwy tylnej, którą jest naczyniówka oka - bogata sieć naczyń krwionośnych zapewniająca właściwe ukrwienie gałki (dostarcza tlen i składniki odżywcze).

Błona wewnętrzna - siatkówka w oku

Jej najważniejszym elementem są światłoczułe czopki i pręciki. Dzięki czopkom (miejsce, w którym jest ich najwięcej to tzw. plamka żółta) widzimy w dzień i odróżniamy kolory. Z kolei pręciki umożliwiają widzenie ruchu oraz przy słabym oświetleniu np. o zmierzchu. Są one nierównomiernie rozmieszczone, a ich działanie zależy od tego, ile światła do nich dociera. To tu powstaje obraz, który za pomocą impulsu jest przesyłany do mózgu.

Oko wymaga troski

Jak widać budowa i funkcje oka, a w zasadzie poszczególnych jego elementów to wyjątkowy przykład imponującej złożoności ludzkiego ciała. Anatomia oka ludzkiego doskonale pokazuje, że każdy, nawet najdrobniejszy element ciała ma znaczenie i jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania narządu, którego stanowi część. Dlatego warto patrzeć na pracę oczu człowieka z szerszej perspektywy i pamiętać, że najważniejszy ludzki zmysł wymaga szczególnej troski. Dbanie o wzrok warto rozpocząć już dziś!